Çölyak Nedir ?

ÇÖLYAK NEDİR?

Çölyak; buğday gluteni ve diğer tahıllardaki benzer proteinlerin tüketilmesi sonucunda ortaya çıkmaktadır ve "glutene hassas bağırsak sistemi" olarak da adlandırılan bir gıda intoleransı rahatsızlığıdır. Rahatsızlığı oluşturan esas etken buğdayda bulunan gluten proteininin gliadin adlı alt fraksiyonudur. Ancak çölyaklılar sadece buğday değil, gliadinlerin homoloğu olan prolaminleri de içeren çavdar ve arpa ürünlerinin tüketiminden de sakınmak zorundadır.

Çölyak hastalarında gluten ince bağırsak üzerinde soruna sebep olmaktadır. Gluten alımı ile ince bağırsak iç yüzeyindeki emilimi sağlayan çıkıntılar (villus) kısalmakta, hatta tamamen ortadan kalkarak bağırsak iç yüzeyi düzleşmektedir. Çıkıntıların yüzeyindeki tek sıra "kripta" hücreleri ise kalınlaşmaktadır. Böylece emilimin yapıldığı yüzey azalmakta ve besin alımı zorlaşmaktadır.

                                                                                    Çölyak Belirtileri

Erken çocukluk döneminde (ilk 2 yaş) ishal, kusma, iştahsızlık, karın şişliği, kilo kaybı, kabızlık ve büyüme geriliği hastalığın klasik belirtilerindendir. Çocuklarda ve yetişkinlerde ise tedavi edilemeyen veya nedeni bulunamayan kansızlık ve kemik zayıflığı gibi rahatsızlıklar da çölyak belirtilerindendir. Çölyak, herhangi bir dönemde tipik belirtilerle ortaya çıkabilmektedir. Bazı bireylerde ise yıllarca hiç belirti vermeden çok hafif seyredebilmektedir. Bu durum çölyak teşhisini zorlaştırmaktadır.

Tanı amacıyla öncelikle kanda endomizyum antikorları, antigliadin antikorları ve transglutaminaz antikorlarının araştırılması gerekir. Bu antikorlardan en az birisi pozitif olursa çölyak hastalığı şüphesi ile ince bağırsak biyopsisi yapılması şarttır.

Çölyakla Yaşam

Tek tedavi yöntemi ömür boyu yapılması gereken glutensiz diyet uygulamasıdır. Glutensiz diyette buğday, arpa ve çavdar unu içeren her türlü besin maddesinin yenilmesinde kaçınılmalıdır. Bununla beraber her çölyaklının gıdalardaki glutene hassasiyet düzeyleri farklılık göstermektedir. Bazı hastalar iz miktarda gluteni bile tolere edemezken, diğer hastalar daha büyük miktarlarda ki gluteni tolere edebilmektedirler. Mısır ve pirinç ise toksik olmayıp buğday, arpa ve çavdar yerine kullanılabilmektedir.

 
Günümüzde çölyaklılar için "glutensiz gıdalar" olarak adlandırılan özel bir grup altında glutensiz fırın ürünleri üretilmektedir. Bunlar doğal     olarak gluten içermeyen gıdalarla (pirinç, mısır ve soya unu ile guar veya amaranttan) hazırlanan bisküvi vb ürünleri içermektedir.   Çölyaklıların tükettikleri glutensiz gıdalar genellikle rafine edilmiş un ve/veya nişastadan üretildiklerinden ve zenginleştirilmediklerinden   dolayı bazı B grubu vitaminleri, demir ve diyet lifi içeriği açısından gluten içeren diğer gıdalara oranla fakirdirler. Çölyak tanısı aldıktan sonra ilk 3 ay laktozsuz diyet önerilir. Birçok çölyaklıda tedavi ile ilk iki haftada semptomlarda iyileşme olmaktadır ve nadiren 6 aya kadar uzayabilmektedir. Histolojik iyileşme ise genelde 6-24 ay içinde olmaktadır.