GLUTEN İLE İLİŞKİLİ BAŞLICA RAHATSIZLIKLAR

GLUTEN İLE İLİŞKİLİ BAŞLICA RAHATSIZLIKLAR

 

GLUTEN İLE İLİŞKİLİ BAŞLICA RAHATSIZLIKLAR

Gluten, buğday, arpa ve çavdarda bulunan suda çözünen bir proteindir.

Çölyak hastalığında gluten, ince bağırsakta bağışıklık iltihabına sebep olur. Tedavi edilmeden bırakıldığında çölyak hastalığı, anemi, kronik yorgunluk, osteoporoz, bozulmuş dalak, kısırlık, nörolojik bozukluklar, deri döküntüleri ve kanser gibi bağırsak dışı belirtilere yol açabilir.

Bazı hastalarda ise çölyak hastalığı belirtileri vardır ancak kan testleri ve endoskopileri negatif veya normaldir. Bu duruma çölyak dışı gluten duyarlılığı veya gluten intoleransı denir. Belirtiler arasında karın ağrısı, şişkinlik, gaz, ishal, uyuşukluk veya yorgunluk gibi çölyak hastalığına benzer durumlar olabilir. Gluten diyetten çıkarıldığında zaman belirtiler de düzelme gözlemlenir ve gluten içeren yiyecekler tüketildiğinde bu belirtiler tekrar eder.

Gluten İntoleransı (Gluten Alerjisi, Çölyak Dışı Gluten Duyarlılığı)

Gluten intoleransının teşhisini doğrulamada yapılabilecek spesifik tıbbi bir test yoktur. Bu sebeple gluten duyarlılığını teşhis edebilmek için hem çölyak hastalığı hem de buğday alerjisi olmadığı ortaya koyulmalıdır. Antikor testi ve ince bağırsak biyopsisinin negatif çıkmasıyla çölyak hastalığını, buğdaya karşı alerji testlerinin negatif olmasıyla da buğday alerjisi ihtimali elenmiş olacaktır. Gluten içeren gıdaların tüketilmesiyle intestinal ve ektraintestinal semptomların oluşması ve bu gıdaların diyetten çıkarıldıktan sonra semptomların gerilemesiyle çölyak dışı gluten duyarlılığı tanısı konulabilir. Reaksiyonlar, gluten sindirildikten 48 saat sonra başlayıp, çok daha uzun süre devam edebilir. Tek tedavisi ise glutensiz beslenmedir.

Buğday Alerjisi

Buğday alerjisi, buğdaydaki yüzlerce proteinden birine verilen bir bağışıklık reaksiyonudur. Buğday alerjisi olan kişinin, T-hücreleri adı verilen akyuvarlardan biri buğdaya “saldırması” için immunoglobulin E (IgE) antikorları gönderir. Bu sırada vücuttaki yerel dokular da, vücudun kalanına sorunla ilgili bilgilendiren doğal kimyasal haberciler gönderir. Bu reaksiyon çok hızlı gerçekleşir (dakikalarla veya birkaç saat içerisinde) ve kişide mide bulantısı, karın ağrısı, kaşınma, dudak ve dil şişmesi, nefes daralması ya da anafilaksi (ölümcül bir reaksiyon) gibi çeşitli semptomlar ortaya çıkabilir. Buğday alerjisi olan biri, buğdayın her türlüsünü yemekten kaçınmalıdır. Fakat buğday dışı kaynaklardaki gluteni sindirmede bir sorun yaşamamaktadırlar. Ancak kişi de hem buğday alerjisi hem de çölyak hastası ya da gluten intoleransı olma ihtimali de vardır. Tek tedavisi buğdaysız beslenmedir.

 

 İrritabl Bağırsak Sendromu(Huzursuz Bağırsak Sendromu) ve Gluten İlişkisi

İrritabl Bağırsak Sendromu, daha çok orta yaşlardaki kadınları etkileyen fonksiyonel bir bağırsak hastalığıdır. Yani hastaların belirgin yakınmalarına rağmen laboratuvar, radyolojik ve endoskopik testler de belirgin bulgulara rastlanmaz. İrritabl bağırsak sendromunda merkezi sinir sistemi ve sindirim sistemi arasında iletişim problemi vardır. Sindirim sistemi hem iç, hem de dış uyaranlara abartılı tepkiler verir. İrritabl bağırsak sendromu bulgularına en çok sebep olan besin maddelerinden birisi buğdaydır. Buğdayın yapısını oluşturan proteinlerin ve karbonhidratların bu etkiye neden olduğu düşünülmektedir. Buğdayın içinde gluten dışında başka proteinler de bulunmaktadır. Bunlardan amilaz tripsin inhibitörleri doğumsal bağışıklık sistemini en çok uyaran proteinlerdendir. Buğday proteinlerine hassasiyeti olan İrritabl bağırsak sendromu hastalarının bir bölümü soya, maya, süt ve bakliyat proteinlerine de hassas olabildikleri görülmektedir. 

İrritabl bağırsak sendromuna sebep olan bazı durumlar;

  • Bağırsak kaslarında anormal kasılmaların oluşması: Bağırsaklarımız, yiyecekleri sindirim kanalından geçirirken kasılan kaslar ile kaplıdır. Bu kas katmanlarında eğer normalden daha uzun süren kasılmalar meydana gelmesi sonucunda gaz, şişkinlik ve ishal gibi rahatsızlıklar ortaya çıkabilmektedir.
  • Bağırsakların iltihaplanması.
  • Sinir sisteminde normalin dışında tepkiler: Sindirim sistemimizde bulunan sinirlerde meydana gelen anormallikler, gaz ya da dışkıya bağlı olarak gerilmelere sebep olacağından çeşitli rahatsızlıklara neden olabilmektedir.
  • Ağır bir enfeksiyon ve şiddetli ishal patlaması sonrasında da irritabl bağırsak sendromu gelişebilir.
  • Kişinin lifli gıdalardan yoksun bir beslenme alışkanlığının olması.
  • Belirli yiyeceklere karşı hassasiyet (yiyecek intoleransı) sonucu olabilmektedir ve gluten intoleransı da bunlardan biridir.
  • Yoğun stres altında olma.
  • Öğün atlama ve bir anda çok yemek yeme gibi etkenler irritabl bağırsak sendromunu tetiklediği bilinen durumlardandır.

Belirtileri;

 

 

 

 

  • Karın ağrısı 
  • Yemeklerden sonra karına kramp girmesi
  • Tuvalete gitme sonrasında karın ağrısında rahatlama
  • Gaz 
  • Şişkinlik 
  • Dışkı yapısında değişiklikler
  • Karın şişliğinden şikayet ederler. 
  • Bulguların ortaya çıkmasına neden olan pek çok faktör vardır ve bu faktörlerin birkaçı genellikle bir arada bulunur:
  • Genetik yatkınlık
  • Beyin-bağırsak ekseni değişiklikleri
  • Bağırsak yüzeyinin aşırı hassasiyeti
  • Bağışıklık sistemi değişiklikleri
  • Artmış bağırsak geçirgenliği
  • İnce bağırsakta aşırı bakteri üremesi
  • Geçirilen bağırsak enfeksiyonları
  • Psikolojik yatkınlık
  • Çocukluk çağı travması geçirmiş olmak
  • Stres
  • Besin intoleransı
  • FODMAP hassasiyeti
  • Buğday hassasiyeti
  • Non çölyak gluten hassasiyeti
  • Besin alerjisi

 

 

 

 

 

  • İshal
  • Kabızlık
  • İshal-kabızlık atakları 

 

 

 

Hastaların yakınmalarını en çok artıran yiyecekler ise;

Genellikle uzak durulması gereken yiyecekler arasında başlıca glutenli ve laktozlu gıdalar yer almaktadır.

 

 

 

 

  • Buğday ve buğday ürünleri (Durum buğday en çok, siyez buğdayı en az)
  • İnek sütü ve ürünleri
  • Diğer sütler ve ürünleri
  • Domates
  • Lahana
  • Baklagiller
  • Soğan, sarımsak, pırasa
  • Yumurta
  • İşlenmiş et
  • Balık
  • Kabuklu deniz ürünleri
  • Elma, şeftali, portakal
  • Kızarmış yiyecekler
  • Tütsülenmiş yiyecekler
  • Besin katkı maddeleri
  • Ceviz
  • Fındık
  • Çikolata
  • Alkollü ürünler
  • Kafein ve kafeinli ürünler
  • Yüksek miktarda amin içeren yiyecekler( ton balığı, salam, peynir, şarap, bira)
  • Histamin salınmasına neden olan yiyecekler (fermente yiyecekler, domates, ıspanak, inek sütü, şarap, bira)

 

 

 

 

Çölyak hastalığında gluten tüketildiğinde, immunolojik reaksiyonlar sonucu hücrelerde iltihap ve hasar meydana gelir. Oluşan bu hasar sonrasında besin maddelerinin sindirimi ve emilimi bozulacağından, zamanla vücutta bazı maddelerin eksikliği ortaya çıkar. Bir başka anlatımla, çölyak hastaları glutenli gıdalar tükettiklerinde bağırsak mukozasında villus çıkıntıları ve kıvrımları tahrip olarak azalır ve küçülürler. Böylece bağırsak yüz ölçümü gittikçe azalır ve alınan gıdalar emilemez.

İrritabl bağırsak sendromu hastalarının bağırsaklarında ise çölyak hastalarında olduğu gibi apaçık bir tahribat ya da iltihaplanma gözlenmez. Bu yüzden irritabl bağırsak sendromu sindirim sisteminde muayene ya da standart tanı yöntemleriyle yapısal bir bozukluğun saptanamadığı işlevsel bir hastalık olarak tanımlanır.

 

Sinem Kınık 

 

 

Gıda Mühendisi

 

 

Etiketler: gluten kaynaklı rahatsızlıklar
Aralık 21, 2021
Listeye dön
Kategoriler
Son Blog Yazıları
cultureSettings.RegionId: 0 cultureSettings.LanguageCode: TR
Çerez Kullanımı

Web sitemizde size en iyi deneyimi sunabilmemiz için yasal olarak uygun çerezler kullanıyoruz. Sitemizi ziyaret ederek, kullandığımız çerezlere izin vermektesiniz. Detaylı bilgi için Gizlilik Politikamızı ve Kişisel Verilerin Korunması Kanunu Aydınlatma Metnini inceleyebilirsiniz.