DOWN SENDROMLU VE OTİZMLİ BİREYLERDE GLUTENSİZ BESLENME

down sendromlu bireylerde glutensiz beslenme

Down Sendromu

Down Sendromu (Trizomi 21); genetik düzensizlik sonucu 21. kromozom çiftinde fazladan bir kromozom bulunmasıyla ortaya çıkan genetik bir farklılıktır. Fazla olan bu bir kromozom nedeniyle vücudun ve sinir sisteminin gelişimi sistemli olarak değişir.

Fazla kromozom oluşmasına neyin sebep olduğu, kromozomların ne sebeple doğru şekilde bölünemediğine ilişkin nedenler hala kesin olarak bilinmemektedir.
 

Kromozomal anomalilere yol açtığı bilinen bazı sebepler;

  • Anne ve baba yaşının ileri olması
  • İmmün sistemi ve Gebelik sırasında hormonlar ile ilgili problemler
  • Gebelikte maruz kalınan röntgen ışınları
  • İlaç kullanımı
  • Viral bakteriyel enfeksiyonlar
  • Madde bağımlılığı vs durumlarıdır fakat direkt olarak neyin etkilediği bilinmemektedir.


Down sendromlu bireyler için genel öneriler;

  •  Az az ve sık sık yemeleri sağlanmalı, öğün atlanmamalıdır.5-6 öğün acıkmayı ve fazla yemeyi önler.
  • Yeterli ve dengeli beslenme için diyetisyen yardımı alınabilir.
  • Sebze-meyve tüketimi, kuru baklagillerin tüketimi arttırılmalıdır.
  • Kızartmalar, hamur işleri, tatlı tüketimi azaltılmalıdır.
  • Yeterli su alımına dikkat edilmeli.
  • Yağ ve şeker içeriği yüksek besinler azaltılmalıdır.
  • Kızartma yerine haşlama, fırında az yağlı pişirme gibi pişirme yöntemleri tercih edilmelidir.
  • Posalı besinler tüketilmelidir. Uzun süre tokluk hissi sağlar ve bağırsak hareketlerini arttırması ile kabızlık probleminin çözülmesine de yardımcı olur.
  • Aile olarak aktif bir yaşam seçmek önemlidir, bolca egzersiz yapılmalıdır.

 
Otizm Spektrum Bozukluğu

Otizm belirtileri genellikle 3 yaştan önce ortaya çıkmakta ve tüm yaşam boyunca devam eden gelişimsel bir bozukluktur. Otizmli bireylerin beyinlerinin çalışma şekli farklıdır. Merkezi sinir sisteminde bir anormallik olduğu varsayılmakta ve beyinde hücreler arasında mesaj taşıyan kimyasal ileticilerde eksiklik ya da fazlalık olduğu düşünülmektedir. Otizmli bireyler dil gelişimi, sosyal beceri, ve davranış alanlarında birtakım sorunlar yaşayabilirler. Yaşanan bu sorunlar genellikle diğer insanlarla iletişim kuramamak, arkadaşlık edememek ve söylenenleri yapmakta güçlükler yaşamayı içerir.

 

Otizm nedeni henüz tam olarak belirlenememiş bir bozukluktur, neden olduğu düşünülen bazı sebepler;

  • Genetik faktörün etkisi otizmde önemli ölçüdedir.
  • Çevresel nedenlerin de etkili olduğu düşünülmektedir.

Bugün kesin olarak bilinmektedir ki, otizme neden olan tek bir faktör yoktur. Otizm birden çok etkenin bir araya gelmesiyle meydana gelen, sebebi tam olarak bilinemeyen oldukça karmaşık bir bozukluktur.

 

Otizmli bireyler için bazı öneriler;

 
  • D vitamini eksikliğine dikkat edin.
  • Sağlıklı yağlardan zengin gıdalar (Soğuk sıkım zeytinyağları, hindistan cevizi yağı, balık yağı) tüketin.
  • Diyetinize omega-3 ekleyin.
  • GDO (genetiği değiştirilmiş organizmalar) yememeye dikkat edin.
  • Beslenme şeklini değiştirin ve gluten içeren besinleri tüketmeyin.
  • Günde 1 – 4 adet yumurta yenebilir.
  • Şekeri yüksek olan meyveler çok tercih edilmemeli, Az şekerli meyveler daha çok kullanılmalıdır.
  • Sebzeleri daha çok çiğ olarak salata şeklinde kullanın.
     

Down Sendromlu ve Otizmli Bireylerde Beslenme

Çölyakta tek tedavi seçeneği olan glutensiz diyet, down sendromlu ve otizmli bireylerde de kullanılmaktadır. Ayrıca sütte bulunan kazein nedeniyle de tüm süt ve süt ürünlerinin (peynir, ayran vb.) bu çocukların diyetinden çıkarılmasının etkili olacağı düşünülmektedir.

Down sendromlu bireylerde, çölyak sıklığını araştıran fazla sayıda çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalarda %3’den başlayıp %18’in üzerine çıkan oranlarda çölyak saptanmıştır.

Otizmli bireylerde ise en az %95’inin sindirim fonksiyonları ağır metal ve diğer toksinlere bağlı olarak bozulmaktadır. Bu bozulma sebebiyle kazein ve gluten gibi büyük yapıdaki moleküller en küçük birimlerine kadar parçalanamadıkları için bu şekilde kana geçen büyük moleküller vücut için bir tehdit oluşturur, bağışıklık sistemini bozar ve beynin işleyiş şeklini değiştirirler.

 

Buğday, arpa, çavdar ve yulaf içeren gıdalar gluten içerdiğinden dolayı uzak durulması gerekmektedir. Bu tür besinler tüketildikten sonra bulantı, karın ağrısı, veya ishal gibi semptomlar ortaya çıkıyor ise bu tahılları içeren besinleri kısıtlamak iyi bir çözüm olacaktır. Aksi halde sindirim ve emilim problemleri kaçınılmaz olmaktadır. Bunların yanı sıra genel yorgunluk, halsizlik, kas ağrıları, eklem ağrıları, depresyon ve kansızlığa da sık rastlanabilmektedir. Çölyak ve gluten duyarlılığı belirtilerinin önüne geçmek için gerekli olan tek tedavi yöntemi ise glutensiz beslenmedir.

 

Down sendromlu bireylerde; çinkoyu arttırmak ve tiroid bezini geliştirmek için karaciğer, balık, hindi ve tavuk eti, yumurta, mantar, ay çekirdeği ve sarımsak önerilebilir. Kaslarının çalışması iyi olmadığından kabızlık çokça görülen bir sorundur bu nedenle çocuğun su ihtiyacını ve posa miktarını eksik etmemek bunun yanı sıra kuru baklagiller, fındık, fıstık ve badem tüketmek, yoğurt, ayran ve kefir tüketilmesini sağlamak buna ek olarak fiziksel aktiviteyi asla ihmal etmemek gerekir. Diyabet riski çokça olduğunda basit şeker (çay şekeri, meyve şekeri, bal, pekmez ve reçel) vermekten kaçınılmadır. Bu bireylerin Omega 3 ve omega 6 metabolizmasının yavaş çalışmasından dolayı beslenmesinde yağ asitlerine dikkat edilmelidir.

 

Otizmli bireylerin sınırlı besin tercihi nedeniyle yeterli beslenemeyecekleri düşüncesinden dolayı, yağ asidi takviyesi, multivitamin takviyesi, mineral takviyesi, probiyotik takviyesi gibi besinlerin yetersizliği belirlenip bu besin ögelerinin takviyeleri gerçekleştirilebilir.

 

Sonuç olarak down sendromlu ve otizmli bireylerin beslenme şekline doktor karar vermelidir ve uygun görülür ise ek takviyeler ile eksiklik giderilmelidir.

 

Sinem KINIK
Gıda Mühendisi

 

 

Etiketler: Down Sendromlu ve Otizmli bireylerde glutensiz beslenme
Mart 09, 2021
Listeye dön
cultureSettings.RegionId: 0 cultureSettings.LanguageCode: TR
Çerez Kullanımı

Web sitemizde size en iyi deneyimi sunabilmemiz için yasal olarak uygun çerezler kullanıyoruz. Sitemizi ziyaret ederek, kullandığımız çerezlere izin vermektesiniz. Detaylı bilgi için Gizlilik Politikamızı ve Kişisel Verilerin Korunması Kanunu Aydınlatma Metnini inceleyebilirsiniz.